Tussen droom en
daad...
Opmerkingen en
aanbevelingen van de cultuurraad Hoboken op het bestuursakkoord (2013 - 2018) van het nieuwe
districtsbestuur
Dit memorandum is een denkoefening over de culturele items die aan bod komen in het bestuursakkoord van district Hoboken.
Het is het werk van een werkgroep bestaande uit de leden van het bestuur van de cultuurraad, aangevuld met deskundigen uit verschillende culturele instellingen, zowel lokaal als regionaal.
Voor een goed begrip is het nodig de tekst van het bestuursakkoord erbij te nemen. U vindt de tekst op www.hoboken.be.
De cultuurraad is
begaan met het culturele reilen en zeilen van Hoboken en dat al sinds de
oprichting van dit adviesorgaan in 1972. Adviezen worden geformuleerd vanuit
een oprechte bekommernis voor het cultureel welzijn van de Hobokenaar. Een
Hobokenaar is iemand die op het grondgebied Hoboken woont. Dit maakt elke
verdere omschrijving overbodig. De cultuurraad koestert hierbij geen politieke
ambities.
De cultuurraad
ijvert voor gelijke bejegening van de cultuurverenigingen en wil een brug zijn
tussen verenigingen en beleid.
De cultuurraad
Hoboken vraagt in het bestuursakkoord 2013-2018 aandacht voor de volgende
doelstellingen:
Communicatie,
inspraak en participatie
We maken werk van
een kwaliteitsvol communicatiebeleid dat onze visie over Hoboken in de verf zet
en waarbij we elke Hobokenaar bereiken. We willen een positieve beeldvorming
die de Hobokenaar weer trots maakt en die de bestuurskracht van het district
versterkt. We nemen inspraak, klantvriendelijkheid, overleg en participatie
ernstig en bewaken dit doorheen alle beleidsdomeinen
Wat zijn de
"meest voor de hand liggende communicatiemiddelen"?
Wij zijn
voorstander van het inzetten van moderne communicatiemiddelen, omdat je hier
veel korter op de bal kunt spelen, maar wij pleiten niettemin voor het behoud
van klassieke communicatiedragers omdat niet elke Hobokenaar beschikt over PC,
iPad of tablet, gsm enz. Het installeren van gratis Wifi-punten gaat op deze
bevolkingsgroep niet het minste effect hebben. Ook deze groep heeft recht op
informatie. Een huis-aan-huisblad als de Nieuwe Antwerpenaar blijft nodig, en
niet enkel voor mensen zonder PC. Bijkomend kan advertentieruimte in
commerciële bladen gekocht worden om de activiteiten van verenigingen aan te
kondigen.
Communicatie moet
bovendien duidelijk, open en correct zijn.
De cultuurraad
houdt zich aanbevolen om als adviesorgaan betrokken te worden bij het uitwerken
van de (socio-)culturele projecten en doelstellingen van het district. Over
adviezen die de cultuurraad indient, wordt (nadien) duidelijk gecommuniceerd
door het districtsbestuur.
Wij lezen graag
dat de klassieke adviesraden een centrale plek behouden in het participatie- en
inspraakbeleid, maar vinden een jaarlijkse voorstelling van onze werking in een
commissiezitting toch wat minnetjes om die doelstelling te concretiseren.
Hoe zet je sterk
in op het actief uitdragen van 'onze' troeven, die evenwel nergens opgelijst
staan. Wij adviseren het bestuur hier dringend werk van te maken.
Lokale economie
en toerisme
We willen de
aantrekkelijkheid van Hoboken als winkelcentrum voor inwoners van Hoboken en
omgeving vorm geven waarbij de herwaardering van de bestaande winkelkernen
centraal staat. Naast de lokale middenstand willen we de KMO’s en industriële
bedrijven op het Hobokense grondgebied meer inbedden in de Hobokense
gemeenschap. We ontwikkelen een lokaal beleid inzake toerisme als sluitstuk van
ons lokaal economisch beleid.
Opnieuw is er
sprake van onze troeven die blijkbaar groen en cultureel zijn. Enkel Nello en
Patrache worden met naam genoemd. Dit kan niet alles zijn wat Hoboken op
toeristisch vlak te bieden heeft.
Hoboken wordt een
bos van wegwijzers: naar de horeca, naar de lokale handelaars, naar de
jachtclub, naar de groene parels van het district. Hoe vinden bezoekers ons
monumentaal en industrieel erfgoed?
Jeugd
We voorzien in kwalitatieve
ruimte voor de Hobokense jeugd en werken een aantrekkelijk aanbod uit dat
beantwoordt aan de noden van alle kinderen, tieners en jongeren. De
jeugdconsulent fungeert als bindmiddel tussen de verschillende verenigingen en
scholen en ondersteunt maximaal hun initiatieven. We geven jongeren de ruimte
en de vrijheid om hun eigen projecten te realiseren en zelf mee te bouwen aan
het district, onder meer via kinder- en jeugdraden.
Het inzetten van
leegstaande panden als ruimte voor jongeren en verenigingen, klinkt bij velen
wellicht als muziek in de oren. Maar misschien moet er ook even stilgestaan
worden bij enkele praktische zaken en bezwaren: marktwaarde, bestemming,
belastingen, toezicht, verzekering, brandveiligheid, beheer, energiekost, ... Vespa
(het vastgoedbedrijf van de stad) hanteert voor het verhuur van stadslokalen
prijzen die marktconform zijn. Voor de meeste verenigingen is dit onbetaalbaar.
Het is een illusie te denken dat particulieren en bedrijven het voor minder
gaan doen.
Knutselatelier:
Ook hier pleiten wij voor het oplijsten van bestaande initiatieven. Er bestaat
al wel wat van die aard in Hoboken. Het bestaan van deze ateliers heeft er
vrijwel steeds mee te maken dat de financiële drempel naar de academie veel te
hoog is voor de doelgroep.
Senioren
We zetten in op
een beleid dat senioren voluit de kans geeft deel te nemen aan het culturele,
maatschappelijke en sportieve leven in Hoboken.
Het luik cultuur
is uiterst beperkt. Verder dan BIB -punten in de dienstencentra en een aanbod
van boeken in een groot lettertype gaat het niet.
Hier had het
bestuursakkoord wél wat concreter mogen zijn.
Wat wordt
verstaan onder 'de senior'? Er is geen spoor van enige differentiatie. Een 60-er heeft ook op cultureel vlak andere
noden en mogelijkheden dan de doorsnee 80-er.
We stellen vast
dat de werking van de seniorenraad voluit de ondersteuning van het district
verdient. Mooi.
Sociaal beleid en
lokaal gezondheidsbeleid
We missen een
luik cultuur in het sociaal beleid van het district. Een mens leeft niet van
brood alleen, tenslotte.
Cultuur en
feestelijkheden
De realisatie van
het nieuwe culturele centrum biedt mogelijkheden om een open cultuurbeleving
aan alle Hobokenaren aan te bieden. Cultuur die ook buiten de muren van het
centrum en Hoboken treedt. Het district neemt de regie in handen van een aantal
overkoepelende culturele projecten en evenementen zodat onze projecten een
grotere herkenbaarheid krijgen binnen en buiten Hoboken.
Het cultureel
netwerk werd reeds eerder - zelfs meer dan één keer - in kaart gebracht door de cultuurraad samen
met de cultuurantenne al zal enige update wellicht nodig zijn.
De cultuurraad
raadt aan dat er dringend werk wordt gemaakt van de opmaak van een
cultuurbeleidsplan. Wat in het bestuursakkoord staat is meestal vrij vaag. Wat
niet meer vaag is, is dan weer vaak beangstigend concreet, zodat er nog
nauwelijks ruimte is om bij te sturen.
We merken op dat
het district zich regelmatig de rol toe-eigent van regisseur. We stellen ons de
vraag waar mensen en middelen gaan gevonden worden om dit te realiseren. Vanuit
het UiThuis komt immers regelmatig het signaal dat méér realiseren met de
huidige equipe niet mogelijk is.
De herinnering
aan beide oorlogen moet levend gehouden geworden. Wij zijn het daar volkomen
mee eens. Maar waarom wordt er - tot
tweemaal toe - enkel gesproken over de slachtoffers van de raketbommen of
V2's? Wat met de slachtoffers van de V1
bommen?
Opnieuw worden
'troeven' uitgespeeld, zonder dat die worden benoemd.
Blijkbaar is het
de bedoeling dat UiThuis alles organiseert. Ut supra, met welke mensen? Met welke middelen?
Wat is de rol van
de cultuurantenne? Hij is nergens in het document te bespeuren , terwijl de
functie van de sportantenne wél uitvoerig wordt belicht.
Beeldenpark in
Broydenborg. Aan hoeveel beelden wordt er dan gedacht? Park Broydenborg is erg
klein tenslotte. Is het Middelheimmuseum van deze plannen op de hoogte? Dat
museum heeft nu al een zware opdracht met de eigen collectie en Beeld in de
Stad. Deze opdracht heeft aanzienlijke personele en financiële impact en vergt
veel knowhow, die buiten Middelheim nauwelijks of niet aanwezig is in
Vlaanderen (Middelheim is enige openlucht beeldenpark). Van Broydenborg i.s.m.
Middelheim een beeldenpark maken lijkt daarom meer ambitieus dan realistisch,
zeker in het licht van de budgettaire context van de stad (schuldaflossing
tegen 2018). Bovendien is het de vraag of het wenselijk is: twee beeldenparken
op 4 km afstand van elkaar?
Niet origineel,
maar wel het overwegen waard, lijkt ons "de sokkel" zoals die van het
stadspark. Eén sokkel met daarop om de zoveel tijd een ander beeld van een al
dan niet beginnend kunstenaar. Om de jury onafhankelijk te houden kan hiervoor
misschien wél een beroep gedaan worden op Beeld in de Stad en het
Middelheimmuseum.
Nochtans: in
eerste instantie lijkt het ons aangewezen de in het district aanwezige beelden
en gedenkplaten op te waarderen. Er bestaat trouwens een inventaris en een
begeleide wandeling langs een groot gedeelte van de beelden in het district.
Kunstateliers
voor jongeren: wie en met welke middelen? Wie betaalt de atelierruimte? Een bedrijfsruimte die leeg staat, moet niet
verwarmd worden, moet niet verlicht worden. Een 'kunstenaar' laat bovendien
sporen achter. Verder is er dezelfde problematiek als bij het in gebruik nemen
van leegstaande panden door verenigingen.
Het creëren van
(betaalbare) ateliers voor kunstenaars en één of meer volwaardige
expositieruimtes is reeds een oud zeer en ook sinds jaren een aandachtspunt van
de cultuurraad.
De cultuurraad
bracht eerder al advies uit over het koetshuis van het Gravenhof als
expositieruimte. In de opeenvolgende plannen werd hiermee geen rekening
gehouden. Ook de Oranjerie van kasteel Sorghvliedt werd voorgesteld, lang voor
er van restauratie sprake was. Die restauratie is nu een feit, maar van een
geschikte tentoonstellingsruimte is nog lang geen sprake. Hiertoe moet de
ruimte geklimatiseerd worden. Lux, RV en T moeten beheersbaar zijn. Het
probleem is niet onbekend. In de huidige toestand kan de ruimte enkel gebruikt
worden voor recepties. De passus over
het extern gebruik van de oranjerie doet vermoeden dat dit ook de enige ambitie
is van dit districtsbestuur. Nochtans is er nood aan een neutrale
expositieruimte waar een tentoonstelling méér mag zijn dan wat kaders aan een
muur. Een kunstwerk, ongeacht of het 2-
of 3-dimensionaal is, heeft immers ruimte nodig. Maar ook de kunstenaar verdient
het om zijn werk in optimale omstandigheden te kunnen tonen. Een
tentoonstelling die doorgaat in een ruimte die een andere functie heeft,
waarbij dezelfde ruimte volgestouwd is met elementen die nodig zijn om die
functie te vervullen, reduceert werken vrijwel steeds tot behangpapier en extra
ruimtevulling. De context gaat verloren. Van artistieke beleving kan in die
omgeving geen sprake zijn.
De cultuurraad is
niet echt een voorstander van een vervolg op Ten zuiden van 't Zuid. De eerste
editie kostte 35.000 euro en bereikte dan toch maar goed 1300 mensen. De
rekeningen werden enerzijds met gemeenschapsmiddelen en anderzijds met
privésponsoring betaald. In de aanloop naar de verkiezingen zagen we nochtans
menig politiek getinte flyer circuleren om het welslagen van het evenement te
claimen. Dergelijk openluchtevenement is bovendien te zeer afhankelijk van de
weersomstandigheden. Dit geld kan beter
besteed worden, bij voorkeur structureel. Om Hoboken een volwaardige
expositieruimte met klimaatbeheersing te geven, bijvoorbeeld.
De cultuurraad
pleit voor het behoud van de jaarmarkt als jaarmarkt. Dit is immaterieel
erfgoed.
Wij zouden graag
de cultuurmarkt in de huidige vorm behouden. De cultuurverenigingen mogen best
eens apart in de kijker gezet worden.
Verenigingsleven
We ondersteunen
het lokale verenigingsleven en werken waar mogelijk met hen samen.
Het district
neemt de nodige initiatieven zodat iedereen kan sporten en deelnemen aan het
rijke verenigingsleven in Hoboken.
Je moet een kat
een kat durven noemen: dit stukje gaat over sportverenigingen. De (...) zetten
ons weliswaar heel even op het verkeerde been, maar cultuurverenigingen hebben
het zelden over inschrijvingsgeld. Die hebben het over lidgeld.
Het UiThuis, nu
al niet zo groot, zal snel te klein zijn, als alle verenigingen die nu geen
eigen stek hebben daar gaan vergaderen. De meeste verenigingen moeten ook
materiaal kunnen stockeren. Is daar over nagedacht?
Wat wordt bedoeld
met administratieve en logistieke ondersteuning? Hiervoor werden destijds de
cultuurantennes en sportantennes aangesteld. De verbinding
verenigingen-district is dan weer één van de basistaken van de
cultuurraad/sportraad.
Een
evenementenloket bestaat al, dachten wij.
Lokaal
erfgoedbeleid en patrimonium
We zetten
prioritair in op het naar buiten brengen van ons cultureel en onroerend erfgoed
door een brede samenwerking op gang te brengen tussen de lokale erfgoedpartners
en archieven of universiteiten.
Ook wij zijn zeer
begaan met erfgoed. Maar sta ons toe één algemene opmerking te maken: erfgoed
is geen districtsmaterie. Projecten op het vlak van erfgoed hebben in de
huidige context pas slaagkans als ze zijn ingebed in de werking van de
stedelijke erfgoeddiensten, in het bijzonder Musea en Erfgoed Antwerpen en de
daaronder ressorterende Erfgoedcel, de archeologische dienst en
patrimoniumonderhoud. Realisme is hierbij uiterst belangrijk: in de huidige
budgettaire context is het weinig aannemelijk dat in de
meerjareninvesteringsplanning voldoende middelen voorhanden zullen zijn om veel
te realiseren. Er zullen dus zeer specifieke keuzes moeten worden gemaakt.
Voor de belvedère
van Sorghvliedt werden vanuit de cultuurraad sinds 2004 meerdere adviezen
geformuleerd.
We ondersteunen
de Heemkundige Kring in functie van concrete doelstellingen die we samen met
hen en andere partners willen behalen op het gebied van ontsluiting en
publiekswerking. Het roerend erfgoed wordt verzameld en bewaard door de lokale
erfgoedpartners.
Wij stellen vast
dat in het bestuursakkoord al meteen exclusiviteit wordt verleend aan enkele
actoren in een nochtans veel breder veld. Slechts één ervan wordt met naam
genoemd en ook financieel ondersteund.
Het verdient
aanbeveling een inventaris te maken van ALLE mogelijke partners en hun
specifieke karakter (collectie, expertise,…) en vanuit deze kennis gericht
samen te werken op het vlak van specifieke domeinen.
Ook die andere
erfgoedpartners hebben recht op een structurele toelage van het district om mee
de doelen te realiseren.
Hoe wordt dit
roerend erfgoed verzameld? Wie evalueert ? Wie bewaart en in welke
(klimatologische) condities?
Op basis van een
beleidsovereenkomst met de heemkundige kring, voorziet het district een gepaste
toelage om de overeengekomen actiepunten uit te voeren.
Erfgoed is niet
hetzelfde als heemkunde. Het hele erfgoedveld reduceren tot heemkunde en de
heemkundige kring promoveren tot enige relevante erfgoedpartner is bijgevolg
nogal problematisch.
Het plaatsen van
een traplift in Broydenborg komt vrijwel uitsluitend de heemkundige kring ten
goede. Wat met de toegankelijkheid van
monumenten, industrieel erfgoed enz. ?
Ook andere
verenigingen hebben mogelijk problemen met de toegankelijkheid van hun lokalen
voor personen met een beperking. Werd dat in kaart gebracht?
Ons district
heeft een rijk verleden en er is heel wat moois te ontdekken. Samen met
Antwerpen Averechts en de heemkundige kring organiseren we wandelingen om de
pracht van het historische Hoboken te ontdekken.
Ook hier wordt
lokaal exclusiviteit verleend aan de heemkundige kring. Het lijkt wenselijk dat
ook in dezen een lijst wordt gemaakt van alle potentiële partners. Eventueel
kan aan erfgoed Antwerpen en Antwerpen Averechts gevraagd worden wie zij als
erfgoedpartners binnen Hoboken erkennen.
We maken verder
werk van de ontsluiting van het erfgoed in Fort 8 en het funerair erfgoed op de
begraafplaats van Hoboken.
Wat wordt bedoeld
met de ontsluiting van het erfgoed in Fort 8? Wie gaat dat doen en hoe? Eventueel kan het district informatie
inwinnen bij de fortencoördinator van de Provincie Karen Gysen en bij de
Vlaamse Vestingbouwkundige Vereniging Simon Stevin.
De cultuurraad
betreurt dat er geen aandacht wordt geschonken aan immaterieel erfgoed en er
nergens initiatieven worden genomen inzake erfgoededucatie. Nochtans is het
belangrijk kinderen vroeg bewust te maken van het belang van erfgoed. Dat kan enerzijds via belevingsspelen in situ
(monumenten) maar ook via
intergenerationele projecten (roerend en immaterieel erfgoed), erfgoedkoffers
en informatieve spelen.