woensdag 29 mei 2013

Memorandum cultuur




Tussen droom en daad...
Opmerkingen en aanbevelingen van de cultuurraad Hoboken op het bestuursakkoord (2013 - 2018) van het nieuwe districtsbestuur

Dit memorandum is een denkoefening over de culturele items die aan bod komen in het bestuursakkoord van district Hoboken. 
Het is het werk van een werkgroep bestaande uit de leden van het bestuur van de cultuurraad, aangevuld met deskundigen uit verschillende culturele instellingen, zowel lokaal als regionaal.
Voor een goed begrip is het nodig de tekst van het bestuursakkoord erbij te nemen. U vindt de tekst op www.hoboken.be.

De cultuurraad is begaan met het culturele reilen en zeilen van Hoboken en dat al sinds de oprichting van dit adviesorgaan in 1972. Adviezen worden geformuleerd vanuit een oprechte bekommernis voor het cultureel welzijn van de Hobokenaar. Een Hobokenaar is iemand die op het grondgebied Hoboken woont. Dit maakt elke verdere omschrijving overbodig. De cultuurraad koestert hierbij geen politieke ambities.
De cultuurraad ijvert voor gelijke bejegening van de cultuurverenigingen en wil een brug zijn tussen verenigingen en beleid.
De cultuurraad Hoboken vraagt in het bestuursakkoord 2013-2018 aandacht voor de volgende doelstellingen:

Communicatie, inspraak en participatie

We maken werk van een kwaliteitsvol communicatiebeleid dat onze visie over Hoboken in de verf zet en waarbij we elke Hobokenaar bereiken. We willen een positieve beeldvorming die de Hobokenaar weer trots maakt en die de bestuurskracht van het district versterkt. We nemen inspraak, klantvriendelijkheid, overleg en participatie ernstig en bewaken dit doorheen alle beleidsdomeinen

Wat zijn de "meest voor de hand liggende communicatiemiddelen"?
Wij zijn voorstander van het inzetten van moderne communicatiemiddelen, omdat je hier veel korter op de bal kunt spelen, maar wij pleiten niettemin voor het behoud van klassieke communicatiedragers omdat niet elke Hobokenaar beschikt over PC, iPad of tablet, gsm enz. Het installeren van gratis Wifi-punten gaat op deze bevolkingsgroep niet het minste effect hebben. Ook deze groep heeft recht op informatie. Een huis-aan-huisblad als de Nieuwe Antwerpenaar blijft nodig, en niet enkel voor mensen zonder PC. Bijkomend kan advertentieruimte in commerciële bladen gekocht worden om de activiteiten van verenigingen aan te kondigen.

Communicatie moet bovendien duidelijk, open en correct zijn.

De cultuurraad houdt zich aanbevolen om als adviesorgaan betrokken te worden bij het uitwerken van de (socio-)culturele projecten en doelstellingen van het district. Over adviezen die de cultuurraad indient, wordt (nadien) duidelijk gecommuniceerd door het districtsbestuur.

Wij lezen graag dat de klassieke adviesraden een centrale plek behouden in het participatie- en inspraakbeleid, maar vinden een jaarlijkse voorstelling van onze werking in een commissiezitting toch wat minnetjes om die doelstelling te concretiseren.

Hoe zet je sterk in op het actief uitdragen van 'onze' troeven, die evenwel nergens opgelijst staan. Wij adviseren het bestuur hier dringend werk van te maken.

Lokale economie en toerisme

We willen de aantrekkelijkheid van Hoboken als winkelcentrum voor inwoners van Hoboken en omgeving vorm geven waarbij de herwaardering van de bestaande winkelkernen centraal staat. Naast de lokale middenstand willen we de KMO’s en industriële bedrijven op het Hobokense grondgebied meer inbedden in de Hobokense gemeenschap. We ontwikkelen een lokaal beleid inzake toerisme als sluitstuk van ons lokaal economisch beleid.

Opnieuw is er sprake van onze troeven die blijkbaar groen en cultureel zijn. Enkel Nello en Patrache worden met naam genoemd. Dit kan niet alles zijn wat Hoboken op toeristisch vlak te bieden heeft.

Hoboken wordt een bos van wegwijzers: naar de horeca, naar de lokale handelaars, naar de jachtclub, naar de groene parels van het district. Hoe vinden bezoekers ons monumentaal en industrieel erfgoed?

Jeugd

We voorzien in kwalitatieve ruimte voor de Hobokense jeugd en werken een aantrekkelijk aanbod uit dat beantwoordt aan de noden van alle kinderen, tieners en jongeren. De jeugdconsulent fungeert als bindmiddel tussen de verschillende verenigingen en scholen en ondersteunt maximaal hun initiatieven. We geven jongeren de ruimte en de vrijheid om hun eigen projecten te realiseren en zelf mee te bouwen aan het district, onder meer via kinder- en jeugdraden.

Het inzetten van leegstaande panden als ruimte voor jongeren en verenigingen, klinkt bij velen wellicht als muziek in de oren. Maar misschien moet er ook even stilgestaan worden bij enkele praktische zaken en bezwaren: marktwaarde, bestemming, belastingen, toezicht, verzekering, brandveiligheid, beheer, energiekost, ... Vespa (het vastgoedbedrijf van de stad) hanteert voor het verhuur van stadslokalen prijzen die marktconform zijn. Voor de meeste verenigingen is dit onbetaalbaar. Het is een illusie te denken dat particulieren en bedrijven het voor minder gaan doen.

Knutselatelier: Ook hier pleiten wij voor het oplijsten van bestaande initiatieven. Er bestaat al wel wat van die aard in Hoboken. Het bestaan van deze ateliers heeft er vrijwel steeds mee te maken dat de financiële drempel naar de academie veel te hoog is voor de doelgroep.

Senioren

We zetten in op een beleid dat senioren voluit de kans geeft deel te nemen aan het culturele, maatschappelijke en sportieve leven in Hoboken.

Het luik cultuur is uiterst beperkt. Verder dan BIB -punten in de dienstencentra en een aanbod van boeken in een groot lettertype gaat het niet.
Hier had het bestuursakkoord wél wat concreter mogen zijn. 

Wat wordt verstaan onder 'de senior'? Er is geen spoor van enige differentiatie. Een  60-er heeft ook op cultureel vlak andere noden en mogelijkheden dan de doorsnee 80-er.

We stellen vast dat de werking van de seniorenraad voluit de ondersteuning van het district verdient. Mooi.

Sociaal beleid en lokaal gezondheidsbeleid

We missen een luik cultuur in het sociaal beleid van het district. Een mens leeft niet van brood alleen, tenslotte.

Cultuur en feestelijkheden

De realisatie van het nieuwe culturele centrum biedt mogelijkheden om een open cultuurbeleving aan alle Hobokenaren aan te bieden. Cultuur die ook buiten de muren van het centrum en Hoboken treedt. Het district neemt de regie in handen van een aantal overkoepelende culturele projecten en evenementen zodat onze projecten een grotere herkenbaarheid krijgen binnen en buiten Hoboken.

Het cultureel netwerk werd reeds eerder - zelfs meer dan één keer -  in kaart gebracht door de cultuurraad samen met de cultuurantenne al zal enige update wellicht nodig zijn.

De cultuurraad raadt aan dat er dringend werk wordt gemaakt van de opmaak van een cultuurbeleidsplan. Wat in het bestuursakkoord staat is meestal vrij vaag. Wat niet meer vaag is, is dan weer vaak beangstigend concreet, zodat er nog nauwelijks ruimte is om bij te sturen.

We merken op dat het district zich regelmatig de rol toe-eigent van regisseur. We stellen ons de vraag waar mensen en middelen gaan gevonden worden om dit te realiseren. Vanuit het UiThuis komt immers regelmatig het signaal dat méér realiseren met de huidige equipe niet mogelijk is.

De herinnering aan beide oorlogen moet levend gehouden geworden. Wij zijn het daar volkomen mee eens.  Maar waarom wordt er - tot tweemaal toe - enkel gesproken over de slachtoffers van de raketbommen of V2's?  Wat met de slachtoffers van de V1 bommen?

Opnieuw worden 'troeven' uitgespeeld, zonder dat die worden benoemd.
Blijkbaar is het de bedoeling dat UiThuis alles organiseert. Ut supra,  met welke mensen? Met welke middelen?

Wat is de rol van de cultuurantenne? Hij is nergens in het document te bespeuren , terwijl de functie van de sportantenne wél uitvoerig wordt belicht.

Beeldenpark in Broydenborg. Aan hoeveel beelden wordt er dan gedacht? Park Broydenborg is erg klein tenslotte. Is het Middelheimmuseum van deze plannen op de hoogte? Dat museum heeft nu al een zware opdracht met de eigen collectie en Beeld in de Stad. Deze opdracht heeft aanzienlijke personele en financiële impact en vergt veel knowhow, die buiten Middelheim nauwelijks of niet aanwezig is in Vlaanderen (Middelheim is enige openlucht beeldenpark). Van Broydenborg i.s.m. Middelheim een beeldenpark maken lijkt daarom meer ambitieus dan realistisch, zeker in het licht van de budgettaire context van de stad (schuldaflossing tegen 2018). Bovendien is het de vraag of het wenselijk is: twee beeldenparken op 4 km afstand van elkaar?  
Niet origineel, maar wel het overwegen waard, lijkt ons "de sokkel" zoals die van het stadspark. Eén sokkel met daarop om de zoveel tijd een ander beeld van een al dan niet beginnend kunstenaar. Om de jury onafhankelijk te houden kan hiervoor misschien wél een beroep gedaan worden op Beeld in de Stad en het Middelheimmuseum.
Nochtans: in eerste instantie lijkt het ons aangewezen de in het district aanwezige beelden en gedenkplaten op te waarderen. Er bestaat trouwens een inventaris en een begeleide wandeling langs een groot gedeelte van de beelden in het district.

Kunstateliers voor jongeren: wie en met welke middelen? Wie betaalt de atelierruimte?  Een bedrijfsruimte die leeg staat, moet niet verwarmd worden, moet niet verlicht worden. Een 'kunstenaar' laat bovendien sporen achter. Verder is er dezelfde problematiek als bij het in gebruik nemen van leegstaande panden door verenigingen.
Het creëren van (betaalbare) ateliers voor kunstenaars en één of meer volwaardige expositieruimtes is reeds een oud zeer en ook sinds jaren een aandachtspunt van de cultuurraad.

De cultuurraad bracht eerder al advies uit over het koetshuis van het Gravenhof als expositieruimte. In de opeenvolgende plannen werd hiermee geen rekening gehouden. Ook de Oranjerie van kasteel Sorghvliedt werd voorgesteld, lang voor er van restauratie sprake was. Die restauratie is nu een feit, maar van een geschikte tentoonstellingsruimte is nog lang geen sprake. Hiertoe moet de ruimte geklimatiseerd worden. Lux, RV en T moeten beheersbaar zijn. Het probleem is niet onbekend. In de huidige toestand kan de ruimte enkel gebruikt worden voor recepties.  De passus over het extern gebruik van de oranjerie doet vermoeden dat dit ook de enige ambitie is van dit districtsbestuur. Nochtans is er nood aan een neutrale expositieruimte waar een tentoonstelling méér mag zijn dan wat kaders aan een muur.  Een kunstwerk, ongeacht of het 2- of 3-dimensionaal is, heeft immers ruimte nodig. Maar ook de kunstenaar verdient het om zijn werk in optimale omstandigheden te kunnen tonen. Een tentoonstelling die doorgaat in een ruimte die een andere functie heeft, waarbij dezelfde ruimte volgestouwd is met elementen die nodig zijn om die functie te vervullen, reduceert werken vrijwel steeds tot behangpapier en extra ruimtevulling. De context gaat verloren. Van artistieke beleving kan in die omgeving geen sprake zijn.

De cultuurraad is niet echt een voorstander van een vervolg op Ten zuiden van 't Zuid. De eerste editie kostte 35.000 euro en bereikte dan toch maar goed 1300 mensen. De rekeningen werden enerzijds met gemeenschapsmiddelen en anderzijds met privésponsoring betaald. In de aanloop naar de verkiezingen zagen we nochtans menig politiek getinte flyer circuleren om het welslagen van het evenement te claimen. Dergelijk openluchtevenement is bovendien te zeer afhankelijk van de weersomstandigheden.  Dit geld kan beter besteed worden, bij voorkeur structureel. Om Hoboken een volwaardige expositieruimte met klimaatbeheersing te geven, bijvoorbeeld.

De cultuurraad pleit voor het behoud van de jaarmarkt als jaarmarkt. Dit is immaterieel erfgoed.
Wij zouden graag de cultuurmarkt in de huidige vorm behouden. De cultuurverenigingen mogen best eens apart in de kijker gezet worden.

Verenigingsleven

We ondersteunen het lokale verenigingsleven en werken waar mogelijk met hen samen.
Het district neemt de nodige initiatieven zodat iedereen kan sporten en deelnemen aan het rijke verenigingsleven in Hoboken.

Je moet een kat een kat durven noemen: dit stukje gaat over sportverenigingen. De (...) zetten ons weliswaar heel even op het verkeerde been, maar cultuurverenigingen hebben het zelden over inschrijvingsgeld. Die hebben het over lidgeld.

Het UiThuis, nu al niet zo groot, zal snel te klein zijn, als alle verenigingen die nu geen eigen stek hebben daar gaan vergaderen. De meeste verenigingen moeten ook materiaal kunnen stockeren. Is daar over nagedacht?

Wat wordt bedoeld met administratieve en logistieke ondersteuning? Hiervoor werden destijds de cultuurantennes en sportantennes aangesteld. De verbinding verenigingen-district is dan weer één van de basistaken van de cultuurraad/sportraad.

Een evenementenloket bestaat al, dachten wij.

Lokaal erfgoedbeleid en patrimonium
We zetten prioritair in op het naar buiten brengen van ons cultureel en onroerend erfgoed door een brede samenwerking op gang te brengen tussen de lokale erfgoedpartners en archieven of universiteiten.

Ook wij zijn zeer begaan met erfgoed. Maar sta ons toe één algemene opmerking te maken: erfgoed is geen districtsmaterie. Projecten op het vlak van erfgoed hebben in de huidige context pas slaagkans als ze zijn ingebed in de werking van de stedelijke erfgoeddiensten, in het bijzonder Musea en Erfgoed Antwerpen en de daaronder ressorterende Erfgoedcel, de archeologische dienst en patrimoniumonderhoud. Realisme is hierbij uiterst belangrijk: in de huidige budgettaire context is het weinig aannemelijk dat in de meerjareninvesteringsplanning voldoende middelen voorhanden zullen zijn om veel te realiseren. Er zullen dus zeer specifieke keuzes moeten worden gemaakt.

Voor de belvedère van Sorghvliedt werden vanuit de cultuurraad sinds 2004 meerdere adviezen geformuleerd.

We ondersteunen de Heemkundige Kring in functie van concrete doelstellingen die we samen met hen en andere partners willen behalen op het gebied van ontsluiting en publiekswerking. Het roerend erfgoed wordt verzameld en bewaard door de lokale erfgoedpartners.

Wij stellen vast dat in het bestuursakkoord al meteen exclusiviteit wordt verleend aan enkele actoren in een nochtans veel breder veld. Slechts één ervan wordt met naam genoemd en ook financieel ondersteund.
Het verdient aanbeveling een inventaris te maken van ALLE mogelijke partners en hun specifieke karakter (collectie, expertise,…) en vanuit deze kennis gericht samen te werken op het vlak van specifieke domeinen.
Ook die andere erfgoedpartners hebben recht op een structurele toelage van het district om mee de doelen te realiseren.

Hoe wordt dit roerend erfgoed verzameld? Wie evalueert ? Wie bewaart en in welke (klimatologische) condities?

Op basis van een beleidsovereenkomst met de heemkundige kring, voorziet het district een gepaste toelage om de overeengekomen actiepunten uit te voeren.

Erfgoed is niet hetzelfde als heemkunde. Het hele erfgoedveld reduceren tot heemkunde en de heemkundige kring promoveren tot enige relevante erfgoedpartner is bijgevolg nogal problematisch.
Het plaatsen van een traplift in Broydenborg komt vrijwel uitsluitend de heemkundige kring ten goede.  Wat met de toegankelijkheid van monumenten, industrieel erfgoed enz. ?
Ook andere verenigingen hebben mogelijk problemen met de toegankelijkheid van hun lokalen voor personen met een beperking. Werd dat in kaart gebracht?

Ons district heeft een rijk verleden en er is heel wat moois te ontdekken. Samen met Antwerpen Averechts en de heemkundige kring organiseren we wandelingen om de pracht van het historische Hoboken te ontdekken.

Ook hier wordt lokaal exclusiviteit verleend aan de heemkundige kring. Het lijkt wenselijk dat ook in dezen een lijst wordt gemaakt van alle potentiële partners. Eventueel kan aan erfgoed Antwerpen en Antwerpen Averechts gevraagd worden wie zij als erfgoedpartners binnen Hoboken erkennen.

We maken verder werk van de ontsluiting van het erfgoed in Fort 8 en het funerair erfgoed op de begraafplaats van Hoboken.

Wat wordt bedoeld met de ontsluiting van het erfgoed in Fort 8? Wie gaat dat doen en hoe?  Eventueel kan het district informatie inwinnen bij de fortencoördinator van de Provincie Karen Gysen en bij de Vlaamse Vestingbouwkundige Vereniging Simon Stevin.

De cultuurraad betreurt dat er geen aandacht wordt geschonken aan immaterieel erfgoed en er nergens initiatieven worden genomen inzake erfgoededucatie. Nochtans is het belangrijk kinderen vroeg bewust te maken van het belang van erfgoed.  Dat kan enerzijds via belevingsspelen in situ (monumenten)  maar ook via intergenerationele projecten (roerend en immaterieel erfgoed), erfgoedkoffers en informatieve spelen.